روش های گفتار درمانی کودکان در منزل یا همراه متخصص گفتار درمانی

مقالات نوشته شده در سایت رادیو کودک صرفا جهت اطلاعات بیشتر خوانده ها تدوین شده اند به همین دلیل قبل از شروع مقالات گفتار درمانی بایستی با چند واژه جدید آشنا بشویم.

اختلالات مربوط به برقراری ارتباط و صحبت کردن در کودکان به دو بخش اختلال های گفتار و اختلال های زبان تقسیم میشوند که باهم متفاوت هستند.

اختلال زبان و انواع آن

عموما به این معناست که کودک در استفاده از زبان به عنوان یک سیستم ارتباطی متشکل از کلمه ها، جمله ها، گرامر، لحن و زبان بدن و... ضعف دارد، بنابراین در درک صحبت های دیگران و/یا در بیان کردن مفهوم و منظور موردنظر خود مشکل خواهد داشت. بنابراین کودکی که در تلفظ کلمات مشکلی ندارد، اما نمی تواند از جمله بندی و فعل و فاعل درست در جمله اش استفاده کند، یا صحبت ها و دستورات شما را به آسانی متوجه نمی شود، دچار اختلال زبان است. اختلالات زبان و گفتار ممکن است بطور جداگانه برای هر کودکی رخ بدهند، و البته ممکن است کودکی همزمان هردو اختلال را دارا باشد.

بعضی از اختلالات زبان اکتسابی هستند، و بعضی دیگر اختلالات زبان رشدی یا مادرزاد هستند. اختلالات زبان اکتسابی عموما به دلیل آسیب یا ضربه به مغز مانند: ضربه ی مغزی، سکته ی مغزی، تومور و... رخ میدهد. اما اختلالات زبان در کودکان عموما از نوع رشدی هستند.

برخی از رایج ترین اختلالات زبان دارای دو نوع اصلی هستند که در این قسمت آورده شده اند:

• اختلالات زبان بیانی: در این نوع از اختلالات زبان، فرد نمیتواند آنچه را که میخواهد در قالب جملات و توصیف های درست بگوید. بنابراین در بیان خواسته ها و نظرات خود دچار مشکل خواهد شد و ممکن است اطرافیان منظور او از صحبت های را به درستی نفهمند. از رایج ترین انواع اختلالات زبان بیانی اکتسابی، آفازی است.
• اختلالات زبان دریافتی: در این نوع از اختلالات زبان، فرد به درستی متوجه صحبت های دیگران نمیشود و در درک حرف های دیگران دچار مشکل میشود.
• اختلال زبان بیانی - دریافتی: کودك هم در درك و دریافت افکار و اندیشه‌های دیگران و هم در بیان افکار و احساسات خود مشکل دارد.

اختلالات گفتار و انواع آن

اختلالات گفتار و زبان بر نحوه صحبت كردن و درك کودکان تأثير مي گذارند اين اختلالات ممكن است از سطح جانشينی ساده صداها شروع شود و تا سطح عدم توانايي در كاربرد گفتار و زبان ادامه يابد. یعنی کودک در استفاده از عضلات و استخوان‌های زبان، فک و لب‌ها برای ایجاد کردن صداهای لازم که گفتار را تشکیل می‌دهند، ضعف دارد. برای نمونه بجای «س» از «ث» به جای «ر» از «ل» یا به جای «ت» از «د» یا ... استفاده می‌کنند. این اختلال، جزو اختلالات گفتار محسوب می‌شود.

عموما به این معناست که کودک در تلفظ بعضی اصوات، آواها و کلمات مشکل دارد. یعنی نمی تواند از عضلات و استخوان های زبان، فک و لب ها به درستی و بطور دقیق برای ایجاد کردن صداهای لازم که گفتار را تشکیل میدهند استفاده کند. بطور مثال خیلی از کودکان در سنین پایین در تلفظ بعضی حروف ضعیف هستند، برای نمونه بجای "س" از "ث" به جای "ر" از "ل" یا به جای "ت" از "د" یا ... استفاده می کنند. این اختلال، جزو اختلالات گفتار محسوب میشود.

چه عواملی باعث اختلالات گفتاری می‌شود؟

اختلالات گفتاری بر تارهای صوتی، عضلات، اعصاب و سایر ساختارهای گلو تأثیر می‌گذارد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آسیب طناب صوتی
• ضربه مغزی
• ضعف عضلانی
• ضعف تنفسی
• سکته‌های مغزی
• پولیپ یا ندول روی تارهای صوتی
• فلج تار صوتی

افرادی که دارای شرایط پزشکی یا رشدی خاصی هستند نیز ممکن است دارای اختلالات گفتاری باشند (دلیل این اختلال در کودکان، بیشتر در این دسته قرار دارند). شرایط متداولی که می‌تواند منجر به اختلالات گفتاری شود:

• اوتیسم
• اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
• سکته‌های مغزی
• سرطان دهان
• سرطان حنجره
• بیماری هانتینگتون
• زوال عقل
• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک که به عنوان بیماری لو گریگ نیز شناخته می‌شود (ALS)
• اختلالات گفتاری ممکن است ارثی باشد و حتی امکان دارد با گذشت زمان ایجاد شود.

انواع اختلال گفتار

اختلالات گفتار انواع مختلفی دارد، برخی از رایج ترین انواع اختلالات گفتار عبارتند از:

آپراکسی گفتار: هنگامی اتفاق می افتد که مسیر عصبی بین مغز و قسمت مسئول عملکرد گفتار فرد (عضلات گفتاری) از بین برود یا دچار اشکال شود. فرد می داند چه می خواهد بگوید - حتی می تواند آنچه را که می خواهد بگوید بنویسد - با این وجود مغز قادر به ارسال پیام های صحیح نیست تا عضلات گفتاری بتوانند آنچه را که می خواهند بگویند بیان کنند ، حتی اگر خود عضلات گفتار نیز درست کار کنند. یک بیماری عصبی درک نشده است. افرادی که این را مشکل دارند انجام برخی حرکات برایشان دشوار یا غیرممکن است، حتی اگر ماهیچه‌های آن‌ها طبیعی باشد. نوع خفیف آپراکسی به دیسپراکسی معروف است و کودکان مبتلا به آپراکسی گفتاری اغلب توانایی‌های بسیار بیشتری برای درک گفتار دارند تا اینکه منظور خود را با کلمات گفتاری بیان کنند. اکثر کودکان مبتلا به آپراکسى رشدى با درمان صحیح، در صورت عدم بهبود کامل، بهبود چشمگیری را تجربه خواهند کرد.

لکنت زبان: بسیار رایج است و اکثرا میتوان به راحتی آن را تشخیص داد. اما بیشتر مردم نمی دانند که لکنت زبان می تواند شامل حرکات غیر کلامی غیر ارادی یا نیمه رادی مانند چشمک زدن یا وول خوردن هنگام صحبت باشد. مشکلات گفتاری لکنت ممکن است همراه با هر کدام از علائم زیر دیده شود.

• چشمک زدن سریع
• لرزش لب‌ها و فک
• تیک صورت
• تکان خوردن سر
• قفل کردن مشت‌ها

دیس آرتریا: نشانه آسیب در عصب ها یا عضلات است. این حالت به صورت گفتار آهسته و مبهم، سرعت کم در گفتار، حرکات محدود  زبان، فک یا لب، آهنگ یا لحن غیر عادی  در هنگام صحبت، بروز می کند. 

نوک زبانی صحبت کردن: این اختلال نیز به سادگی قابل تشخیص است، هرچند که نیاز به تایید متخصص دارد تا با سایر اختلالات گفتار اشتباه گرفته نشود. 

خب اگر تابدین جا با این اصطلاحات و تفاوت آن ها بصورت کامل آشنا بودید جدول پائین را نادیده بگیرید اما اگر این اصطلاحات برایتان تازگی دارند و میخواهید بیشتر درمورد هرکدام از این اختلالات بدانید مقالات جدول پائین را مطالعه کنید.

در این قسمت ما دو روش کلی برای گفتار درمانی کودکان در منزل ارائه می دهیم اولی روشی تجربی و گردآوری تمام روش های گفتار درمانی در منزل است و دومی مقاله ای علمی در توسعه روش های گفتار درمانی کودکان در منزل است.

در جدول پائین می توانید لیست محتویاتی که قرار است در این مطالب مطالعه کنید را بیابید.

گفتار درمانی در منزل توسط والدین

مهمترین فاکتور گفتار درمانی در منزل حمایت کامل والدین از کودک خود است تاحدی که از دادن هرگونه نظر منفی درباره کودک، از تلفظ اشتباه کلمات گرفته تا لکنت زبان، جلوگیری به عمل بیاورند.

والدین باید سعی کنند نه تنها فشاری به منظور گفتار بهتر، بر روی کودک نیاورند؛ بلکه کودک خود را تشویق به صحبت کردن کنند.

 در وهله اول از همه اعضای خانواده بخواهید که هنگام حرف زدن نوبت گیری و مهارت گوش کردن را رعایت کنند مهم‌تر از همه، به کودکتان بفهمانید که او را با لکنت، پذیرفته و دوست دارید. والدین باید سعی کنند نه تنها فشاری به منظور گفتار بهتر، بر روی کودک نیاورند؛ بلکه کودک خود را تشویق به صحبت کردن کنند.

افرادی که در شهرهای بزرگ زندگی می کنند دسترسی لازم به پزشکان متخصص را دارند اما خانواده هایی که در مناطق محروم هستند نیازمند اطلاعات بیشتر درباره گفتار درمانی کودکان در منزل هستند به همین دلیل در این قسمت طی چند تکنیک ساده خانگی سعی می کنیم گفتار درمانی خانگی را شرح و بسط بدهیم.

توجه داشته باشید به دلیل اهمیت این مطلب بروزرسانی هایی در محتوای این صفحه انجام خواهیم داد تا بصورت کامل بتوانیم تمام روش های گفتار درمانی کودکان در منزل را پوشش دهیم.

گفتار با خود

در این شیوه والدین در حین هر فعالیت ٬ باید طوری با صدای بلند با خودشان صحبت کنند که کودک متوجه شده و بطور غیر مستقیم کلام مناسب به هر موقعیت را دریابد. بعنوان مثال مادر وقتی دنبال لیوان می‌گردد می‌گوید: لیوان کو؟ و وقتی لیوان را پیدا می‌کند می‌گوید: پیداش کردم ٬ روی میزه و ...

گفتار موازی

در این شیوه والدین دیگر تفکرات خود را بیان نمی‌کنند ٬ بلکه تفکرات کودک را به جای او بیان می‌کنند. بعنوان مثال وقتی کودک می‌خواهد با توپ بازی کند مادر می‌گوید: «میخوام با توپ بازی کنم» یا وقتی کودک هنگام عبور از مغازه مادر را برای خرید بستنی به سمت مغازه می‌کشاند مادر می‌گوید: «بستنی میخوام ٬ برام بستنی بخر».

گفتار موازی ٬ اگر درست و به جا استفاده شود ٬ می‌تواند به طور شگفت انگیزی در تقویت گفتار کودک مؤثر واقع شود. وانمود کنید به یکدیگر تلفن کرده‌اید و دقیقه‌ها از این طریق با او تعامل کنید.

از دستورات ساده استفاده کنید مانند لیوان بیار، ازیخچال سیب بیار، شلوارتو از اتاق بیار، تلویزیونو روشن کن، برق را روشن کن، خاموش کن، جورابتو از کمد بیار، بشقابو ببر بزار تو اشپزخونه، ایفونو باز کن، در رو باز کن، برق دستشویی را خاموش کن، این کتابو از روی زمین بردار بزار رومیز، کنترل بده به بابا،... وغیره

همگی این دستورات مدام باید گفته شود ونیاز به یک نفر سوم است که کودک را برای انجام دادن به ان دستور هدایت کند شما دستور بدهید و نفر سوم کودک را به سمت انجام دادن هدایت کند. البته، اگر نفرسوم نبود شما به سمتان دستوری که میگویید کودک را هدایت کنید، از پشت هل داده ودستش را بگیرید وبه سمت انجام آن دستور هدایت کنید.

وقتی مشغول انجام کاری هستید یا به جایی می‌روید، صحبت کنید. مثلاً وقتی با کالسکه قدم می‌زنید، به چیزهای آشنا (مثل ماشین، درخت، حیوانات) اشاره کنید و اسم آنها را بگویید: «پیشی رو ببین»، «پیشی میگه میو میو»، «پیشی بزرگه»، «پیشی زرده».

از گفتاری استفاده کنید که هم از نظر دستور زبان درست و هم به قدری ساده باشد که کودکتان بتواند آن را تقلید کند.

واژه‌ها را وسیع‌تر کنید. مثلاً وقتی کودک می‌گوید «ماشین»، شما بگویید: «درسته! این ماشینه. این یه ماشین قرمز بزرگه».

در تمام تکنیک‌هایی که ما بیان می‌کنیم، زمانی که کودک با شما صحبت می‌کند، سعی نکنید خود را مشغول کار دیگری کنید. کاملاً به او گوش کنید، ۱۰۰% حواس شما پیش کودکتان باشد.

درمان خانگی گفتار درمانی از طریق گفت و گو با کودک

از هر فرصتی برای گفت و گوی با او استفاده کنید. از هر اتفاق روزمره ساده عبور نکنید، شاید اتفاقات برای شمایی که بارها اتفاقات مشابه را دیده اید پیش پا افتاده باشند اما برای کودکان شما که هر اتفاق تجربه ای جدید در زندگی آن هاست، تجربیات جالب و پر ارزشی هستند.

در این قسمت ما چند نمونه از این روش های شروع گفت و گو با کودک را بیان می کنیم و شما نیز هر نکته ای به ذهنتان رسید برای ما در بازخوردها بیان کنید تا ما در این قسمت مطلب با نام شما اضافه کنیم.

درباره انتخاب ناهار یا شام با او صحبت کنید، پسرم / دخترم به نظرت امشب شام چی بخوریم؟ چرا این غذا رو دوست داری؟ دوست داری چی توش بریزم؟ به نظرت گربه ها هم غذای ما رو دوست دارند؟ کبوترها چطور؟

به او مسئولیت دهید و درباره انجام مسئولیت مربوطه با اون صحبت کنید. دانه ریختن برای پرندگان و غذا دادن به گربه ها از می تواند مسئولیتی ساده باشد که بسیار می تواند باعث گفت و گو با کودک شما شود. برای مثال: چند تا گربه بودند؟ همه غذاشون رو دوست داشتند؟ همشون کامل غذاشون رو خوردند؟ سر غذادعواشون نشد و ... .

در کارهای خانه به او مسئولیت بدهید مثلا تمیز کردن گاز، شستن ظرف های محدودی مثل لیوان ها و در قالب این فعالیت ها سعی کنید با او در گفت و گو را باز کنید.

اگر کودک شما به خانه فامیل، دوستان یا مهدکودک برای بازی می رود سعی کنید فرصتی تمام و کمال به او اختصاص بدهید تا درباره اتفاقات امروز با شما صحبت کند.

وانمود کنید به یکدیگر تلفن کرده اید و دقیقه ها از این طریق با او تعامل کنید.

در تمام تکنیک هایی که ما بیان می کنیم، زمانی که کودک با شما صحبت می کند، سعی نکنید خود را مشغول کار دیگری کنید. کاملا به او گوش کنید، ۱۰۰% حواس شما پیش کودکتان باشد.

گفتار درمانی در منزل با بازی های تعاملی - کلامی

 یکی از بازی های قدیمی این بود که یک شئ بین افراد جابجا می شد بصورتی که هر کسی شی را به نفر کناری خود می داد و این شی دست به دست می شد تا برسد به دست نفر آخر.

حال همین ایده را گسترش داده و از این ایده در این بازی استفاده کنید، همگی بازیکنان دور هم نشسته و نفر اول به نفر دوم کلمه ای را می گوید، افراد در گوش هم دیگر کلمه؛ عبارت یا جمله ای را تکرار می کنند، این جمله بین افرادی که در آن دایر نشستند جابجا میشه تا آخر به گوش نفر آغازگر برسد.

این بازی باعث می شود کودکان تمام تلاش خود را برای انتقال مفاهیم انجام دهند.

گفتار درمانی در منزل با آینه

برخی حروف به دلیل قرارگیری اشتباه فک و زبان اتفاق می افتد بنابراین آیینه، می‌تواند یک انعکاس عملی از صحبت کردن برای کودک باشد، اغلب کودکان طرز صحیح استفاده از دهان برای ادای صحیح کلمات را نمی‌دانند، صحبت کردن در مقابل یک آینه، کمک می‌کند تا یک کودک ببیند چگونه دهان خود را در هنگام ساخت این صدای خاص، حرکت دهد. در مقابل آینه ایستاده و هر صدا را برای کودک خود تولید کنید سپس، به آن‌ها کمک کنید تفاوتها را از طریق آینه تشخیص دهند.

برای مثال زمانی که قرار است کلمه «سین» تلفظ شود اگر زبان به دندان بالا جلو بچسبد صدای «سین» اصطلاحاً نوک زبانی می‌شود اما اگر در هنگام تلفظ این حرف نوک زبان به دندان‌های پائینی بچسبد حرف «سین» به درستی بیان می‌شود.

بررسی اینکه زبان کودک به دندان های بالایی برخورد دارد یا پائینی و انتقال این مفهوم به کودک همگی از طریق آینده راحت تر انجام می پذیرند.

گفتار درمانی در منزل با جدول زمان و دلیل وقوع

سعی کنید طبق یک جدول دلیل مشکلات کودک را پیدا کنید. از این طریق می توانیم کودک خود را ارزیابی کنیم.

یک جدولی داشته باشیم که در آن زمان و دلیل وقوع یک مشکل گفتاری کودک را بنویسیم.

دلیل و زمان هایی به وجود آمدن تاخیر در گفت و گوی کودک را بنویسید.

حتی کودکانی که کلمه یا عبارتی را در جمله بندی های خود بسیار تکرار می‌کند، حتماً عملی که باعث این عکس العمل شده است را بنویسیم.

گفتار درمانی از طریق محدود کردن تماشای تلویزیون

در تحقیقی که در دانشگاه JAMA انجام شده است کودکانی که مدت طولانی ای تلویزیون نگاه می کنند پیشرفت آن ها در تلفظ کلمات کندتر خواهد بود به همین دلیل سعی کنید کودکتان که دارای اختلال گفتاری است را از تلویزیون دور نگاه دارید.

گفتار درمانی در منزل از طریق خواندن مطالب

سعی کنید هرروز زمانی را به خواندن کتاب برای فرزندتان اختصاص دهید. کتاب‌هایی پیدا کنید که تصاویر بزرگی داشته باشند و در هر صفحه آن یک یا دو کلمه و یا یک عبارت یا جمله نوشته شده باشد. هنگام خواندن کتاب، روی نام بردن تصاویر و توصیف آنها وقت بگذارید.این کتاب ها علاوه بر آموزش کلمات جدید به کودک امکان تکرار کلمات یاد گرفته قبلی را نیز می دهد.

از کودک خود بخواهید تصاویری را که نام می‌برید به شما نشان بدهد. از فرزندتان بخواهید نام تصاویر را بگوید. در ابتدا او به درخواست شما پاسخ نمی‌دهد. فقط نام تصویر را به او بگویید. روزی او شما را با گفتن نام آن شگفت زده خواهد کرد. قصه درمانی یکی از قوی‌ترین راه‌های درمان کودکان دارای اختلالات حسی است، قصه‌ها قدرتی دارند که بصورت غیرمستقیم می‌تواند در مرحله اول کودک را درباره مشکل خود مطلع کند و پس از آن کودک را آماده پذیرش درمان بکند.

قصه درمانی یکی از قوی ترین راه های درمان کودکان دارای اختلالات حسی است، قصه ها قدرتی دارند که بصورت غیرمستقیم می تواند در مرحله اول کودک را درباره مشکل خود مطلع کند و پس از آن کودک را آماده پذیرش درمان بکند.

گفتار درمانی در منزل از طریق قصه صوتی کودکانه

قصه های صوتی کودکانه مناسب کودک خود را پیدا کرده، برای کودک خود قصه صوتی پخش کنید.

قصه صوتی می‌تواند حجم بسیار زیادی از اطلاعات را در لحظه به کودک منتقل کند به همین دلیل با گوش دادن به قصه های صوتی مرتبط با روحیات کودک؛ علاوه بر گسترش دایره لغات خود، کودک می تواند کلمات جدیدی را از طریق شنوایی یاد گرفته و به نحوه تلفظ آنها دست پیدا کند. 

گفتار درمانی در منزل با شروع از مشکلات ساده تر

در بالا جدولی توضیح داده شد که طی آن اختلالات گفتاری کودک به همراه زمان و دلیل وقوع آن نوشته شده است. 

از آسان‌ترین‌ها شروع کرده و سعی کنید آن‌ها را برطرف کنید. آسان‌ترین اختلالات هم به کودک فشار کمتری می‌آورد هم در زمان کوتاه‌ترین اتفاقات مورد نظر می افتد برای این کار کلامی بدون شتاب زدگی و همراه با مکث فراون داشته باشید.

پس از اتمام کلام فررندتان چند ثانیه صبر کنید و سپس شروع به صحبت کنید. اگر کودک شما در بیان یک جمله اشکال دارد جمله را به کلمه تبدیل کرده؛ حروف هر کلمه را با کودک تمرین کرده بعد سعی کنید کودک کلمه مورد نظر را بیان کرده و در آخر کودک می‌تواند روان‌تر جمله مربوطه را بیان کند. اگر کودک شما در بیان یک جمله اشکال دارد جمله را به کلمه تبدیل کرده؛ حروف هر کلمه را با کودک تمرین کرده بعد سعی کنید کودک کلمه مورد نظر را بیان کرده و در آخر کودک میتواند روان تر جمله مربوطه را بیان کند. 

برای کودک خود قصه صوتی پخش کنید قصه صوتی می‌تواند حجم بسیار زیادی از اطلاعات را در لحظه به کودک منتقل کند به همین دلیل با گوش دادن به قصه‌های صوتی مرتبط با روحیات کودک؛ علاوه بر گسترش دایره لغات خود، کودک می‌تواند کلمات جدیدی را از طریق شنوایی یاد گرفته و به نحوه تلفظ آنها دست پیدا کند.

به خوبی می‌توان از مدت استحمام به عنوان زمان «بازی صوتی» استفاده کرد. در این مدت شما چهره به چهره و از نظر قد، در برابر چشمان فرزندتان قرار می‌گیرید. یک قایق پلاستیکی روی آب بیندازید و با صدای «پ- پ-پ» آن را به حرکت در آورید. اجازه بدهید کودک هنگام تولید این صدا جریان هوا را از دهان شما احساس کند. با تکرار صدای «ب- ب- ب» حباب درست کنید. موتور اسباب بازی‌ها هم منبع خوبی برای تولید صدای «ررر- ررر- ررر» هستند.
 

گفتار درمانی در منزل از طریق حرکات لب

وقتی در خانه یا اتاق کودک راه می‌روید، صدا سازی کنید. ساعتی را به او نشان دهید که می‌گوید: ت- ت- ت. با هم به صدای ساعت گوش بدهید.

یک بچه گربه (عروسک گربه) پیدا کنید که مثلاً لبش را گاز گرفته و می‌گوید: ف-ف-ف. 

یا یک هواپیما که لبش را گاز می‌گیرد، موتورش را روشن می‌کند و می‌گوید: «و- و- و».

بعدها وقتی فرزند شما به مهد کودک یا آمادگی می‌رود و صداها را به او معرفی می‌کنند، این صداها مانند دوستان قدیمی برایش آشنا هستند. 

می توانید این تمرین را با روش آینه یا روش کارت بازی ترکیب کرده و به جذابیت‌های این بازی اضافه کنید چند نمونه از این واژگان در قسمت زیر آورده شده‌اند تا شما بهتر با لیست عبارت‌های مناسب ورزش زبان آشنا شوید.

شما می‌توانید این کار را برای تمامی حروف الفبا انجام دهید: 

ت ت ت / د د د د د د / پ پ پ پ / س س س / ز ز ز / ششش// آآآآ / اوووو / ایییی

یکی از تمرین های بازیگران و گویندگان حرفه ای ورزش لب برای بیان برخی آواها هستند. برای مثل آوای eee، ooo، ooe، eeo و ... می تواند ترکیب های بسیاری برای تمرین الگوهای بیان حروف صدادار و بی صدا است.

حتی می توانید این تمرین را با روش آینه یا روش کارت بازی که در قسمت بعدی توضیح خواهیم داد ترکیب کرده و به جذابیت های این بازی اضافه کنید.

چند نمونه از این واژگان در قسمت زیر آورده شده اند تا شما بهتر با لیست عبارت های مناسب ورزش زبان آشنا شوید. شما می توانید این کار را برای تمامی حروف الفبا انجام دهید.

• آآآآ / اوووو / ایییی
• ت ت ت / د د د د د د / پ پ پ پ / س س س / ز ز ز / ش ش ش 
• آآآی - وای - های - بای - جای 

گفتار درمانی در منزل از طریق کارت بازی

کارت بازی از بهترین روش های گفتار درمانی در منزل است. قبلا در ارتباط با کارت بازی بصورت تفضیلی توضیح داده شده است و دلایل بی نظیر این روش نیز به شما پیشنهاد داده شده است. 

در این قسمت توضیح مختصری درباره این روش بازی می آوریم. دسته اول کارت ها، کارت هایی با حروف الفبای فارسی تهیه کنید. دسته دوم کارت ها، کارت هایی با حیوانات یا اشیایی که با حروف مختلف فارسی شروع می شوند نیز آماده داشته باشید.

در تعامل با کودک کارت مربوطه را به اون نشان داده و از او بخواهید اسم حیوان یا اشیای روی کارت را بیان کند.

از طرف دیگر می توانید اسم یک حیوان را به کودک گفته و از او بخواهید حیوان مورد نظر را پیدا کند.

این بازی علاوه بر گفتار درمانی می تواند به بهبود هوش کودک نیز کمک کند.

برای مطالعه بیشتر درباره کارت بازی روی لینک روبرو کلیک کنید (گفتار درمانی از طریق کارت بازی).

فعالیت هایی که مرتبط با دهان است می تواند عضلات دهان کودک را تقویت کند. ما قصد داریم در چند قسمت پائین درباره این فعالیت ها صحبت کنیم.

گفتار درمانی از طریق ساخت حباب

ساخت حباب می تواند به کودک در کنترل مقدار هوای خروجی از دهان بوسیله عضلات صورت و لب کمک کند.

گفتار درمانی از طریق ساز دهنی

همانند حباب ساز دهنی هم وسیله ای برای کنتزل لب، اندازه تنفس، اندازه باد خروجی و صد البته عضلات صورت کودک شود.

گفتار درمانی از طریق در آوردن ادای شیر

یکی از روش های نرمش صورت در ورزش یوگا درآوردن صورت ادای شیر در حال غرش است. اگر در گوگل عبارت Yoga lion را سرچ کنید تصاویر بسیاری در این باره خواهید دید که تمرین بسیار مناسبی برای تقویت عضلات صورت مخصوص زبان برای کودکان است.

گفتار درمانی در منزل از طریق خوراکی

تا بدین جا متوجه شدید که چندین روش برای گفتار درمانی کودکان دقیقا مرتبط با عضلات صورت و بدن آن هاست. پس یکی دیگر از این ورزش ها حرکت زبان بیرون از دهان می تواند باشد. حرکت شیر حرکت ساده برای این عمل است اما در این روش می خواهیم حرکت چرخشی زبان در خارج از دهان را نیز به کودک آموزش دهیم.

قطعا آموزش غیر مستقیم به کودک می تواند در همه جهات لذت بخشی بیشتری داشته باشد بخاطر همین بایستی برای جذب کودک در این روش از خوراکی های مورد علاقه اش استفاده کنیم.

خوراکی شیرین یا ترش مورد علاقه او را به دور لبانش بمالید و بگذارید با حرکت زبان آن ها را بخورد.

همانطوری که تداعی می کنید این روش از بهترین روش های گردنش زبان در دهان برای کودکان است.

گفتار درمانی در منزل از طریق نوشیدن مایعات از طریق نی

حتما برایتان پیش آمده که نوشیدن مایعات از طریق نی زمانی که مایعات دارای غلظت بیشتری باشد سخت است، گلو و زبان کودک را به راحتی می تواند درگیر کند.

پس در منزل نوشیدنی هایی درست کنید که غلظتی دارند که برای کودک چالشی هستند.

گفتار درمانی از طریق ایجاد محدودیت در دسترسی

این کار را با وسائلی انجام دهید که می دانید کودک به آن ها نیاز اساسی در طول روز دارد بخاطر همین کودک باید برای دسترسی به آن ها از شما درخواست کند. کودکان بیشتر برای چیزی که می خواهند تمایل دارند صحبت کنند.

تشویق کودک

تمام مراحل بالا تنها در زمانی قابل پیگیری و انجام مداوم از طرف کودک هستند که با هر پیشرفتی، از تلاش آن ها قدردانی شود و به کودک بیان شود که چقدر تلاش او ارزشمند است.

گفتار درمانی در منزل از طریق بازی متضادها

(زیر و رو)

گربه‌ی زیر میز کو؟

گربه‌ی روی صندلی کدومه؟

گربه روی چیه؟ صندلی

گربه زیر چیه؟ میز

این گربه کجای صندلیه؟

این گربه کجای میزه؟

 این بازی علاوه بر گفتار درمانی می‌تواند به بهبود هوش کودک نیز کمک کند.

پیشنهاداتی جهت کاهش آبریزش دهان و حرکات زبان

تمرینات ‌دهان:

• دهان به آرامی چندین بار، باز و بسته شود مطمئن شوید لب‌ها کاملاً بسته می‌گردد.
• لب‌ها بمانند بوسیدن جمع شود و پس ازچند ثانیه مکث به حالت آزاد بر گردد. این تمرین چند بارانجام گیرد.
• لب‌ها بمانند یک لبخند بزرگ به اطراف کشیده شود پس از چند ثانیه به حالت آزاد درآید.
• متناوباً چند بار لبهایش را جمع کند وسپس به عقب بکشد.
• در حالیکه دهان کاملاباز است کودک سعی کند لبها را جمع کند اما فک بسته نشود.
• لب‌ها بسته و به یکدیگر فشار آورند می‌توانید یک تکه کاغذ یا آسبلانگ را بین لبها قراردهید.
• دهان باز و زبان به بیرون آورده شود برای تقویت این حرکت می‌توانید کودک را تشویق کنید که زبانش را به آب نبات چوبی یا آبسلانگ بزند.
• زبان به بیرون دهان آورده شده و به آرامی از یک گوشه به گوشهء دیگر برده شود. در صورتیکه کودک قادرنیست این حرکت را انجام دهد شما می‌توانید بوسیله دستمال کاغذی یا باند تمیز زبان کودک را بگیرید و به چپ و راست حرکت دهید یا از کودک بخواهید که زبانش را بیرون بیاورد و سپس شما بوسیله آسبلانگ زبانش را از یک سمت به سمت دیگر هل بدهید.
• حرکت زبان ازسمت چانه به بینی مانند لیسیدن آب نبات چوبی.
• لیسیدن دور لبها (می‌توانید اطراف دهان کودک را با مربا یا عسل بمالید).
• آسبلانگ (قاشقک چوبی) را نزدیک دهان کودک نگه دارید و از کودک بخواهید که زبان را بیرون بیارود وسعی کنید با نوک زبان، قاشقک را به بیرون فشار دهد؛ درحالیکه قاشقک با دست ثابت نگه داشته می‌شود.
• کمی عسل سفت را به سقف دهان کودک بمالید تا با کمک زبان آنرا پاک کند.
• استفاده ازمسواک برای حرکت زبان.
• برای تحریک گیرندهای زبان تکه‌های یخ را روی زبان قرار می‌دهیم (برای جلوگیری از سرخوردن یخ به داخل حلق آنها را در داخل باند یا نایلون فریزر می‌گذاریم).
• استفاده متناوب از گرما و سرما (یک لیوان آب سرد-یک لیوان آب گرم ویک قاشق غذا خوری تهیه می‌کنیم. قاشق را یکبار داخل آب سرد گذاشته و بعد روی زبان چند ثانیه نگه می‌داریم، سپس قاشق را داخل آب گرم گذاشته و بعد روی زبان می‌گذاریم این کار را متناوباً چند بار تکرار می‌کنیم).
• بمنظور تحریک گیرنده‌های حسی می‌توان از غذاهای ترش، تند و معطر و همچنین غذاهای بسیار متراکم و غلیظ استفاده کرد
• بازی‌هایی که همراه با لمس صورت، ضربه بصورت و بطورکلی تحریکات لامسه و حس عمقی برای تحریک عضلات لبها و گونه‌ها است پیشنهاد می‌شود.
• می‌توان از فعالیتهای مختلف مانند فوت کردن بصورت جهت افزایش آگاهی حسی استفاده کرد
• درمورد دهان وصورت آگاهی ازفشار دادن و خشکی و خیسی لازم است. همچنین دادن تذکر شفاهی به کودک برای قورت دادن آب دهان به کنترل آبریزش دهانی کمک می‌کند.

گفتار درمانی از طریق ایجاد محدودیت در دسترسی

این کار را با وسائلی انجام دهید که می دانید کودک به آن‌ها نیاز اساسی در طول روز دارد بخاطر همین کودک باید برای دسترسی به آن‌ها از شما درخواست کند. کودکان بیشتر برای چیزی که می‌خواهند تمایل دارند صحبت کنند.

تشویق کودک

• وقتی می‌خواهید کودکتان را تمجید کنید به جای ارزیابی و کلی گویی آن کار خوب را برای فرزندتان توصیف کنید.
• آفرین که اتاقتو تمیز کردی چه دختر خوبی.
• و انواع تشویق های دیگر

می بینم که کارهای زیادی انجام دادی. تمام وسایلت رو توی کمدت چیدی. اسباب بازی هاتو جمع کردی و لباس‌ها تو داری تا می‌کنی. آدم وقتی میاد توی اتاقت لذت میبره آفرین دخترم.

نکاتی برای ارتباط بهتر والدین با فرزند دارای لکنتشان:

• نمایش گفتاری آرام بسیار موثرتر از گفتن توصیه‌هایی مانند: «آرام‌تر حرف بزن»، «سعی کن اینبار آهسته‌تر حرف بزنی» و...
• تعداد سوالاتتان را کم‌تر کنید.
• از طریق ژست‌ها، علامت تأیید و تماس چشمی به او نشان دهید که به حرفهای او گوش می‌کنید.
• وقتی که در حال صحبت کردن است به او نگاه کنید و به او نشان دهید که بیشتر به معنای کلام او دقت می‌کنید تا نحوه حرف زدنش.
• زمان‌هایی را از روز را فقط به او اختصاص بدهید.
• با هم به گوشه‌ای بروید و با هم حرف بزنید یا مشغولی کاری شوید. درآن زمان فقط به او توجه کنید.
• لکنت زبان و گرفتگی زبان یک اختلال گفتاری است و تنها متخصص جهت درمان آن، آسیب شناس گفتار و زبان (گفتار درمانگر) می‌باشد.

مدت زمانی که از شروع لکنت گذشته، در میزان اثر بخشی و طول دوره درمان، بسیار مهم است. هرچه زودتر به آسیب شناس گفتار و زبان مراجعه کنید نتیجه بهتری خواهید گرفت. تا شروع جلسات گفتار درمانی نکات فوق را جهت کمک به ارتباط بهتر با فرزندتان در خانه رعایت کنید.

در این قسمت سعی شده به زبان علمی و براساس تحقیقات روز درباره غذاهای مناسب برای لکنت زبان صحبت کنیم. البته با توجه به ماهیت این مشکل (گفتاری بودن) نباید انتظار داشته باشیم که تغذیه تاثیر چندانی بر درمان آن داشته باشد. در ادامه توصیه هایی از طب سنتی را ذکر کردیم. البته گفتیم که این توصیه ها ثابت نشده اند که مفید هستند و راهکار اصلی درمان لکنت را مراجعه به گفتاردرمانی دانستیم و توصیه های برای تمرین در منزل را ذکر کردیم.

غذاهای مناسب براساس توصیه های طب سنتی

برخی از متخصصان طب سنتی! ادعا دارند که خوردن انار بر لکنت تاثیر درمانی دارد. طبق توصیه آنها به کودکانی که لکنت زبان دارند تا قبل از دو سالگی روزانه یک قاشق آب انار داده شود. مطلبی که در رد این ادعا می توان ذکر کرد این است که معمولا کودکان قبل از دو سالگی علائمی از این مشکل گفتاری را نشان نمی دهند سن بروز این مشکل ۲ تا ۶ سالگی است.

از دیگر توصیه های استفاده از عاقرقرحا است بر طبق این توصیه مواد لازم (عاقرقرحا ۲۵ گرم، نبات ۱۰۰ گرم -دانه برگ زبان کنجشک ۲۵ گرم)، نیم کوب کرده و به همراه مقداری نبات و یک لیوان آب، به مدت یک ساعت دم کرده بعد صاف می کنیم و محتویات لیوان را به دو قسمت تقسیم می کنیم. یک قسمت صبح و یک قسمت عصر بصورت زیر مصرف شود:

به مدت زمان هر دو ساعت یکدفعه غرغره کرده و آب آن را بیرون میریزیم. شش مرتبه این عمل را تکرار می کنیم ور در عصر نیز به همین صورت عمل میکنیم.

از چه سنی نگران حرف زدن کودکمان باشیم؟

پاسخ: اگر کودک شما تا دوسالگی از تک کلمات و جملات کوتاه استفاده نکرد حتماً به پاتولوژیست گفتار و زبان (متخصص گفتاردرمانی) مراجعه بفرمایید. با بررسی وضعیت مغزی ذهنی و عضلانی و ارجاع به ادیولوژیست جهت بررسی وضعیت شنوایی مشخص می‌شود که آیا کودک بهبودی خودبخودی پیدا خواهد کرد و یا نیازمند مداخله است.

درصورت تشخیص مبنی بر انجام مداخله و نرمال بودن مغز عضلات گفتار و سیستم شنوایی مشاورات گفتاری جهت تسریع رشد گفتار صورت گرفته و از سن ۵/ ۲ سالگی جلسات گفتاردرمانی آغاز می‌شود.

بدانیم که: ۹۵% کودکان با تأخیر گفتاری به اختلال یادگیری در سن دبستان مبتلا خواهند شد و تمام زندگی کودک تا پایان عمر تحت تأثیر قرار خواهد گرفت پس با پیگیری به موقع و با مراجعه به موقع به متخصص گفتاردرمانی از اختلالات در کودکان پیشگیری کنیم.

روش دوم گفتار درمانی کودکان در منزل

• تنظیم برنامه درمان در منزل
  • زمان خاصی در طول روز به عنوان زمان گفتار مشخص کنید. این زمان باید بدون هیچ مداخله خارجی ای به کار خود ادامه دهد.
  • برای بچه های بزرگتر برنامه ای تنظیم کنید. این کار را بطور معمول انجام دهید.
  • جلسات ابتدایی را بسیار کوتاه در نظر بگیرید تا کودک با روش درمانی سریع تر اخت بگیرد.
  • سعی کنید هر سری جلسه را در یک فضای متفاوت در منزل انجام دهید.
  • در صورتی که فرزند شما نمی خواهد در پروسه گفتار درمانی با شما همکاری کند، به او اجازه فرار ندهید. اگر در زمان و انرژی کم هستید، فقط فرزندتان به مدت زمان یک دقیقه در برنامه نگه دارید.
  • به کودکان توضیح بدهید امروز چه کارهایی انجام دادید و دلیل انجام هر کار شما چه بوده است.
• برنامه ریزی هر جلسه درمان را مهیا کنید
  • برای هر جلسه درمان یک قابلیت در نظر داشته باشید که کودک در انتهای جلسه به آن قابلیت دسترسی پیدا کند.
  • یک فعالیت برای هر جلسه انتخاب کنید که ما لیستی از فعالیت های مناسب را به شما پیشنهاد می کنیم. (فعالیت های هفتگی مناسب برای کودکان).
  • در انجام هر پروسه به کودکتان ۵ دقیقه زمان بدهید.
  • برای اتمام یک فعالیت به کودکتان پاداش جذابی بدهید.
• شروع جلسه
  • به کودکان خود تضیح دهید که قرار است در این جلسه چه کاری انجام دهید و دلیل آن چیست.
  • کودک باید بداند در این جلسه قرار است روی چه مسئله ای تمرکز کند.
  • به کودک بگویید قرار است چه کارهایی انجام دهد و برای اتمام یک فعالیت چه شروطی دارد.
  • زمان شروع هر فعالیت را مناسب در نظر بگیرید نه انقدر زیاد که کودک تلاشی برای سریع انجام دادن نکند و نه انقدر کم که به کودک استرس منتقل کند.
• جلسات در قالب آموزش های غیر مستقیم و جذاب همراه با بازی باشند
  • آموزش در قالب بازی
  • تکه ای میوه یا تنقلات در حین انجام درست یک فعالیت به او بدهید
  • در نسشتن موقع کار حالت یوگا داشته باشید
  • از بازی های گوشی و تب لت برای بهبود قابلیت ها استفاده کنید
  • اجازه بدید کودکانتان معلم شما باشند
  • کارهای آن ها را در گوشه کنار خانه پنهان کنید و اجازه بدید آن ها را پیدا کنند.
  • زمانی که در حال کار هستید می توانید از فایل های صوتی و ویدئوهای تصویری جذاب استفاده کنید.
  • زمانی که در حال فعالیت هستند از آن ها عکس بگیرید
  • کارهای آن ها را در اتاق های تاریک بچسبانید و بگذارید با چراغ قوه آن ها را پید اکنند.
  • خروجی فعالیت های آن ها را روی دیوار قرار داده و با دارت به وسط آن ها بزنید. بیشتر منظور فعالیت هایی هست که برای بازی با دارت انجام داده اید.
• مطمئن شوید باز می توانید کودکان خود را وارد بازی کنید
  • هر تلاش کوچکی از آن ها را ارج بنهید.
  • همیشه جلسات را با موفقیت کودکان به پایان برسانید.
  • اگر فعالیتی سخت است، برگردید یک فعالیت راحت تر را پیدا کنید و دوباره شروع کنید به انجام فعالیت جدید.
  • پیشرفت آن ها را بصورت تصویری بکشید و به آن ها نمایش دهید.

پرسش و پاسخ های خانواده ها

وقتی من کودکم را از مدرسه برمیگردانم او به هم ریخته است. چرا؟

پاسخ: مدرسه مکان بسیار مشکل سازی برای کودکانی با اختلال پردازش حسی است. آن‌ها باید مدت طولانی‌ای از زمان را آرام باشند، به اطلاعات شنیداری و دیداری سریعاً واکنش نشان دهند و سپس آنها را بگیرند و به همه محرکهای اطرافشان عکس العمل نشان دهند. احتمالاً برآورده کردن

این توقعات در طول زمان مدرسه برای کودکتان بسیار سخت است و وقتی که دوباره به جای امنی می‌رسد برآشفته می‌شود و کجا امن‌تر از جایی است که والدین هستند.

کودک سه ساله که بسیار روان صحبت می‌کرد ناگهان دچار لکنت شد. دلیل این اتفاق چه می‌تواند باشد؟

ایجاد لکنت زبان ناگهانی در کودکان معمولاً بعد از یک حادثه ترسناک در دوران خردسالی به وجود می‌آید که به مرور زمان و بدون نیاز به مراجعه به متخصص این لکنت زبان برطرف می‌شود. از دیگر علت‌های به وجود آمدن لکنت زبان ناگهانی اضطراب کودکان، نگرانی، ترس ناشی از جروبحث والدین و ناامن بودن فضای تربیتی خانه است.

لکنت زبان در برخی از کودکان چند هفته و چند سال باقی می‌ماند و برای برخی نیز این اختلال ممکن است تا آخر عمر باقی بماند و در عملکرد فرد در مدرسه و یا محیط کار مشکل ایجاد کند اما والدین باید بدانند لکنت زبان ناگهانی در اکثر کودکان مادام العمر نیست و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند.

در چه زمانی كودك باید خدمات گفتاردرماني و تمرينات ويژه ي گفتاري دريافت نمايد؟

اگر فرزند شما؛ شیرخوار است و در مکیدن و بلعیدن مشکل دارد و یا به طور کلی در هر سنی  که  فرد در مکیدن، بلعیدن و جویدن مشکل داشته باشد.

در سال اول زندگی چنانچه فرزند شما  مطابق سایر همسالان صداسازی ندارد.  اگر یک ساله شده است  اما به صدا کردن اسمش واکنشی نشان نمی دهد.

اگر در سال دوم زندگی از کلمه برای برقراری ارتباط استفاده نمیکند و جملات دو کلمه ای ندارد. چنانچه  سه ساله است اما جملات سه کلمه ای نمی گوید.

چهار ساله است اما گفتارش برای دیگران واضح نیست و والدین باید نقش مترجم را برای وی داشته باشند. 

پنج ساله شده است اما در تلفظ بعضی صداها موفق نیست و خطا دارد.

شش ساله و کلاس اولی است اما در ‌یادگیری حروف الفبا، بخش کردن کلمات و صداکشی مشکل دارد. 

کلاس دوم است اما در روان خوانی کتاب درسی و جمله سازی مشکل دارد.

کلاس سوم است اما در نوشتن انشا و درک معنای آنچه می خواند مشکل دارد. عملیات ریاضی را به خوبی انجام می دهد اما در حل مسئله های ریاضی مشکل دارد.

در هر سنی که لکنت دارد به ویژه در سنین پیش از دبستان، زیرا زمانی‌ که بسیاری از استرس های معمول روی کودک وجود دارد رشد گفتار و زبان، رشد رفتاری، رشد اجتماعی‌ و... اختلال پیدا می‌ کند. تکرار احساسات منفی‌ و ایجاد نگرش منفی‌ درباره خود و ارتباط،  در فرد دارای لکنت مشکل وی را حادتر می‌ کند.

چنانچه فرزند شما در هر سنی است و تو دماغی صحبت می کند.

کم شنوا و یا بد شنوا  است و به این دلیل مشکلات گفتاری دارد.

به دلیل ضعف یا فلجی اندام های گفتاری خوب صحبت نمی کند.

صدای او نسبت به همسالانش گرفته و خشن  است.

منبع: سایت زبان گفتار کودکان