علائم بیش فعالی در کودکان

شما در این مطلب هرآنچیزی که در ارتباط با علائم بیش فعالی کودکان (مخصوصا بیش فعالی در کودکان زیر یک سال، دو ساله، ۳ ساله) است را خواهید خواند و در انتهای آن درباره اشتباهاتی که حتی متخصصین درباره تشخیص بیش فعالی کودکان می دهند و مسیر زندگی آن ها را تغییر می دهند صحبت می کنیم.

رادیوکودک با مشاوره از متخصصین با سابقه در زمینه بیش فعالی و اختلالات حسی کودکان (خانم بیتا صدیقیان) توانسته مقالات و مطالب بسیار کامل و تخصصی برای مادران گرامی تهیه کنند.

 یکی از نکات بسیار مهم که مادرها و پدرها باید بدانند این است که بسیاری از مشکلات کودکان دارای ظاهر یکسان ولی ریشه متفاوت هستند. 

همانند سرماخوردگی و حساسیت که هردو با عطسه؛ آبریزش بینی؛ سوزش چشم؛ گاها فعال شدن سینوزیت و سردرد همراه است اما واقعا ریشه هر دوی این ها متفاوت است. 

باورغلط: پزشکان بیماری او را اشتباه تشخیص داده بودند

جمله ای است که شما حداقل یک بار در زندگی تان شنیده اید اما واقعا همیشه اینطور نیست که پزشکان اشتباه تشخیص بدهند؛ اگر یک معلول چند علت داشته باشد پزشکان سعی می‌کنند درمان را از محتمل‌ترین علت ها شروع کنند؛ برای مثال در فصل بهار و تابستان؛ بین سرماخوردگی و حساسیت؛ حساسیت را محتمل ترین گزینه می دانند اما در زمستان و پاییز سرماخوردگی محتمل‌ترین علت است.

 در ارتباط با بیش فعالی و اختلالات حسی هم  تشخیص ها می‌توانند دقیق نباشد. 

برای مثال به کودکی که بسیار پر انرژی و پر جنب و جوش است ولی حرف شنوی لازم را ندارد؛ از طرف برخی خانواده های نا مطلع به او برچسب بیش فعالی چسبانده می شود؛ در صورتی که کودک فقط اختلال حسی شنوایی دارد و با برطرف شدن این اختلال تمام مشکلات او نیز مرتفع می شود.

در این میان گذری میزنیم به خانمی که با ما در تماس بودند، با این موضوعیت که خانواده همسرم به کودک من لقب بیش فعال میدهند. من واقعا چطور باید بفهمم او بیمار است یا خیر. 

در ابتدا باید مادرها و پدرهای عزیز که این مشکلات را در فرزند خود می بینند؛ مجهز به سلاح دانش باشد ابتدا به ساکن باید بدانند:

• بیش فعالی چیست
• علت های بروز بیش فعالی چه مواردی است 
• انواع بیش فعالی چیست
• روش های درمان انواع بیش فعالی را نیز بدانند
•  پس از آن باید تفاوت میان بیش فعالی و اختلال حسی را نیز بدانند

زمانی که مادرها و پدرها اطلاعات مورد نظر در ارتباط با بیش فعالی کودکان را کامل بدانند تصمیم گیری آنها برای آینده کودکان شان کم اشتباه تر و کم خطا تر خواهد بود.

تمام مقالات مرتبط با بیش فعالی در انتهای این مطلب به صفحات آنها ارجاع داده شده‌اند پس از مطالعه این مطلب سعی در این داشته باشید که به مرور زمان آن مطالب را نیز مطالعه کرده و در صورتی که پرسشی در ارتباط با بیش فعالی دارید حتما یا از طریق بازخوردها؛ یا با تلگرام یا شبکه‌های اجتماعی دیگر وبسایت رادیو کودک در میان بگذارید.

بیش فعالی امروزه عارضه ای بسیار شناخته شده است، اما به دلیل شناخت سطحی و ناکافی ممکن است بعضی رفتارهای طبیعی یا اختلالات دیگر کودک تحت عنوان بیش فعالی شناخته شوند.

لازم است که مادران و پدران عزیز بدانند که تشخیص قطعی اختلال بیش فعالی فقط بوسیله ی پزشک متخصص امکان پذیر است، اما برای تشخیص اولیه نیز باید شناخت کامل تری از نشانه ها و علائم اختلال بیش فعالی داشته باشید و آن ها را با رفتار کودک خود منطبق کنید.

داشتن حداقل سه نشانه از نشانه های بیش فعالی برای تشخیص اولیه ی این اختلال لازم است.

مسلما هر شیطنتی را نمیتوان تعبیر به بیش فعالی کرد، به یاد داشته باشید که شیطنت از نشانه های کودک سالم است. برای مثال اگر کودک شما در مهمانی مدام در حال حرکت است، به همه چیز دست میزند، وسط حرف دیگران میپرد و... به احتمال زیاد دارد رفتاری که اقتضای سنش است را انجام میدهد. 

تعریف بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یکی از شایع ترین و در عین حال پیچیده ترین اختلالات موجود است. ۳ نشانه برای تشخیص اولیه ی بیش فعالی وجود دارد: پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، و حرکت های تکانه ای یا همان کارهای غیرقابل پیش بینی.

بیش فعالی کودک از نوع پرتحرکی

فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در این مورد میگوید:" بچه‌هایی که دچار بیش فعالی از نوع پرتحرکی هستند، بچه‌هایی بی‌قرار و ناآرام‌اند که هیچگاه در یک جا به شکل ثابت نمی‌نشینند و دائم در حال راه رفتن هستند. این مشکلات در مدرسه، نمود بیشتری پیدا می‌کند چرا که با رفتارهای خود موجب برهم زدن نظم کلاس می‌شوند یا اگر بتوانند خود را کنترل کنند، دائم روی صندلی خود در حال حرکت هستند. اصطلاحی که معمولا در مورد این گروه از بچه‌ها به کار می‌برند این است که گویا موتوری به پای این کودکان وصل شده که از ابتدای روز تا اواخر شب دائم روشن است و خاموشی ندارد. این کودکان از انجام رفتارهای پرخطر لذت می‌برند و پرحرفی، مشخصه از بیش فعالی کودک است."

بیش فعالی کودک از نوع بی توجهی

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان می‌گوید: «کودکان بیش فعال، از نوع کم‌توجه، کودکانی هستند که به طور پیوسته در حال رویاپردازی هستند و این موجب تمرکز نداشتن در این کودکان می‌شود که این مشکل هم در مدرسه بیشتر خود را نشان می‌دهد. بیش فعالی در این کودکان منجر می‌شود این کودکان علاقه‌ای به انجام تکلیف‌هایی که نیاز به دقت زیادی دارد، نداشته و برای درس خواندن مشکل داشته باشند.

برای نمونه زمانی که در کلاس درس، معلم در حال دیکته گفتن به بچه‌ها است، کودک بیش فعال ممکن است به سبب نداشتن تمرکز و توجه، کلمه‌هایی را که نوشتن آن را هم بلد است، جا بیندازد. در حالی که در خانه، زمانی که مادر به او متنی را دیکته می‌کند، به خاطر توجه مادر بر او و این که کودک تنها است و کسی در اطرافش نیست، به خوبی دیکته را می‌نویسد و نمره خوبی هم به دست می‌آورد. این کودکان در نوشتن تکلیف‌ها در منزل مشکل دارند و با گوشزدهای پشت‌سرهم پدر و مادر و با تاخیر زیاد، تکلیف‌های خود را انجام می‌دهند.»

او درباره نشانه‌های دیگر بیش فعالی کودک می‌گوید: «مشخصه دیگر کودکان بیش فعال نوع کم‌توجه، فراموشکاری آنان است به طوری که ممکن است دائما وسایل خود را در مکانی گم کنند یا جا بگذارند. همچنین این کودکان در برنامه‌ریزی برای کارهای خود مشکل دارند؛ برای نمونه، اگر قرار باشد سه کار را در روز انجام دهد، نمی‌داند نخست کدام یک را در اولویت قرار دهد و نمی‌تواند از پس آن برآید. معمولا پدر و مادر باید برایش برنامه‌ریزی کنند و همیشه باید کسی او را در برنامه‌ریزی برای کارهایش کمک کند.»

بیش فعالی کودک از نوع رفتارهای تکانه ای

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه می‌گوید: «نوع دیگر بیش فعالی کودک، رفتارهای تکانه‌ای او است. مشخصه بارز کودکان بیش فعال با رفتارهای تکانه‌ای، این است که صبر و تحمل کمی دارند و میان صحبت‌های دیگران می‌پرند و نمی‌توانند صبر کنند صحبت‌های طرف مقابل تمام شود یا حوصله ایستادن داخل صف در حیاط مدرسه را ندارند.»

این متخصص تاکید می‌کند: «ممکن است کودکان بیش فعال تمام نشانه‌های گفته شده را نداشته باشند؛ اما این کودکان باید حداقل معیارها را داشته باشند. با تشخیص روان‌پزشک کودک است که مشخص می‌شود کودکی طبیعت پرتحرکی دارد و یا دچار بیش فعالی است.»

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان درباره علل بروز بیش فعالی کودک گفت: «بیش فعالی کودک در بیشتر موارد علت واضحی ندارد اما نکته مهم در این میان، ژنتیک و عوامل بیولوژیک است که نقش مهمی در بروز این اختلالات در کودک دارد. نقش تغذیه در بروز بیش فعالی و یا بهبود آن، مسئله‌ای است که هنوز ثابت نشده است و در برخی مطالعات گفته شده مصرف اسیدهای چرب و برخی ویتامین‌ها موجب بهبود بیش فعالی می‌شود؛ اما مطالعات فعلی هنوز آن را اثبات نکرده است و می‌توان در کنار مصرف داروها برای درمان بیش فعالی، از مصرف اسیدهای چرب و امگا٣ نیز استفاده کرد که ضرری هم برای کودک ندارد؛ اما نمی‌توان صرفا از آن برای درمان بیش فعالی کودکان استفاده کرد.»

پزشک برای تشخیص قطعی به گزارشاتی از والدین و مدرسه احتیاج دارد، این علائم باید در بیشتر از یک مکان دیده شوند، به عنوان مثال هم در خانه هم در مدرسه. و البته که باید برای حدود ۶ ماه ادامه داشته باشند تا بتوان بیش فعالی کودک را تشخیص داد.

اختلال بیش فعالی میتواند از سنین ۲ یا ۳ سالگی وجود داشته باشد و قابل تشخیص باشد، اما به این دلیل که تا از قبل از ورود به مدرسه یا پیش دبستانی کودک نیاز به نشستن طولانی و تمرکز بلند مدت ندارد، اختلال بیش فعالی در او تشخیص داد نمیشود. حتی ممکن است تا سال های بالاتر مدرسه که کودک احتیاج به برنامه منظم و مدیریت زمان دارد، کودک بیش فعال با استفاده از هوش خود بتواند بدون مشکل حادی ادامه دهد. 

دو  اختلال "بیش فعالی" و "کم توجهی یا عدم تمرکز" دو اختلال جداگانه هستند اما معمولا افراد هردو مشکل را باهم دارند. اسکن های مغزی افرادی که دچار اختلال کم توجهی هستند نشان میدهد که بخشی از مغز آنها که موجب تمرکز میشود، و کارها و مراحل را طبقه بندی میکند، کوچکتر از اندازه ی لازم است، و بنابراین ممکن است اگر مربی کاری ۵ مرحله ای را از کودک میخواهد، کودک دو مرحله را انجام داده و بعد ترتیب انجام کارها را از دست بدهد.

دلیل اختلال بیش فعالی هنوز مشخص نیست اما بنظر میرسد که اختلالی موروثی است.

علائم بیش فعالی

هر آنچه در یک انسان بالغ وجود دارد، نشئت گرفته از کودکی اوست. عدم توجه به درمان بیش فعالی در کودکی می تواند در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و در بزرگسالی امکان افسردگی در فرد را فراهم آورد.

از آنجایی که یکی از معیارهای تشخیص موفقیت در کودکان، تحصیل است پس وجود این اختلال و عدم کنترل آن در دوران مدرسه می تواند در علائمی مانند عدم تمرکز کافی برای گوش دادن به درس، جنب و جوش فراوان، پرحرفی، برهم زدن تمرکز همکلاسی ها و ... بروز پیدا کند که هرکدام از این علائم می تواند باعث تذکر و تحقیر کودک بیش فعال بی پناه شود.

اما علائم بیش فعالی چه هستند. اگر کودک شما از نشانه های زیر حداقل ۶ نشانه را دارد ممکن است بیش فعال باشد:

• با دست وپایش بازی میکند و در جایش بیقرار است.
• زیاد از کلاس بیرون میرود.
• بیشتر اوقات میدود یا میپرد.
• بیشتر بازی هایش پر سروصداست.
• همیشه در حال جنب و جوش و حرکت است.
• زیاد حرف میزند.
• نمیتواند به جزئیات توجه کند.
• هیچ دستور یا فعالیتی را کامل انجام نمیدهد.
• وسایل خود را گم میکند.

این اختلال در پسران ۳ برابر دختران اتفاق می افتد و معمولا در دختران دیرتر تشخیص داده میشود. بی نظمی، بی توجهی و نادیده گرفتن موضوعات اطراف، مشکل در آموختن مهارت ها و حل مساله از علائم بیش فعالی در دختران است. اما در پسران نشانه هایی مانند انجام رفتارهای غیر معقول و غیر منطقی، پرخاشگری و... هم وجود دارد. 

این اختلال در میان کودکان و نوجوانان حدود ٥ تا ٨ درصد شیوع دارد و همانطور که گفته شد شامل سه نوع پرتحرکی، کمبود توجه، کم‌توجهی و رفتارهای تکانه‌ای می شود.

به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند. این بیماری دردوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد. این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند.

والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد.

اکیدا تاکید می کنیم که این مطالب فقط برای بالا بردن سطح آگاهی شما از بیش فعالی در کودکان به نگارش درآمده است و به هیچ عنوان درمان خودسرانه ای از روی مقالات نداشته باشید.

علائم بیش فعالی در کودکان نوپا زیر ۱ سال

آیا شما فکر می کنید کودک نوپای شما دارای نشانه های بیش فعالی (attention deficit hyperactivity disorder) هست؟ 

پاسخ به این پرسش خیلی سخته چون کودکان زیر یکسال اصولا توجه مناسبی به پدیده های اطرافشان نشان نمی دهند.

اما علائم بیش فعالی چیزی بیشتر از یک سری رفتار کودکانه عادی است که در صورت کنترل نشدن با رشد کودک مشکلات نیز افزایش پیدا می کنند، به همین دلیل تشخیص ADHD بسیار مهم است.

در ادامه چک لیستی از نشانه های بیش فعالی را خدمتتان توضیح خواهیم داد.

علائم بیش فعالی در کودکان زیر ۳ سال درست است؟

براساس تحقیق های صورت گرفته، کودکان بین ۲ تا ۳ سال، نشانه های بیش فعالی را بهتر نشان می دهند. براساس گزارش سازمان سلامت جهانی، کودکان بیش فعال بالای ۳ سال دارای علائم زیر هستند.

• بی توجهی بودن
• فعالیت زیاد داشتن
• تکانشی بودن

البته که این رفتار ها می تواند در کودکان بدون ADHD نیز ظهور پیدا کند. اما زمانی که بیش از ۶ ماه مداوم این علائم با کودکان باشد و بر روی عملکرد آن ها در فعالیت های مناسب سن شان تاثیر بگذارد تشخیص ADHD می تواند دقیق تر باشد.

اگر برای درمان بیش فعالی از دارو (که به عنوان اولین راه درمان توصیه نمی شود) استفاده می کنید حتما بر روی تشخیص بیش فعالی در کودکان حساس تر باشید.

تشخیص بیش فعالی در کودکی واقعا پروسه حساسی است که فقط باید از طریق روانپزشک کودک یا متخصص اطفال که تخصصشون در رفتار درمانی و توسعه شخصیت کودکان است، صورت پذیرد.

بیش فعال در کودکان ۱ ساله

اصولا تشخیص بیش فعالی در کودکان زیر ۴ سال کار دشواری است و هیچ دستور العمل آکادمی کاربردی برای این تشخیص وجود ندارد.

در دوران رشد کودکان عدم تمرکز کم، حرکت های تکانشی و سطح بالای جنب و جوش بین تمام بچه های زیر ۴ سال شایع است.

کودک های بسیاری هستند که هم انرژی زیادی دارند و هم جنب و جوش فراوان اما بیش فعال نیستند چون در هنگام قصه خوانی، مشاهده تصاویر، بازی کردن، درست کردن پازل، بازی با اسباب بازی ها و بچه های دیگر دارای تمرکز فوق العاده ای هستند.

کودکان بیش فعال انرژی زیاد و جنب و جوش فراوان دارند اما نمی توانند کارهای بالا را به درستی انجام دهند اون ها همیشه از خودشون رفتارهای شدیدی نشان می دهند که می تواند فعالیت و ارتباط آن ها با دوستانشان را بر هم بزند.

البته باز هم تاکید می کنیم کودک بیش فعال حداقل بصورت ممتد در ۶ ماه باید این علائم را از خود نشان دهد و این علائم بصورت مقطعی نباشد.

کودکان بیش فعال دارای یک سری خصوصیات مشترک هستند که در این قسمت برخی از آن ها را لیست می کنیم

• کودکان بیش فعال خستگی ناپذیرند
• پر جنب و جوش هستند و بالا پائین می پرند
• همیشه بی طاقت هستند و میخواهند که سری بروند و به همراهشان مدام می گویند "بریم، بریم"
• بی وقفه صحبت می کنند بدون اینکه صحبت هایشان هدفی داشته باشد
• به هیچ عنوان تمرکز لازم برای شنیدن یا ارتباط برقرار کردن با دیگران را ندارند
• به سختی در جایی می نشینند، غذا می خورند یا می خوابند
• کم تمرکزی روی فعالیت ها، البته برخی کودکان بیش فعال می توانند روی فعالیت مورد علاقه شان مثل ماشین بازی تمرکز خوبی داشته باشند

پس اگر شما به عنوان خانواده کودک برخی رفتارهای شدید ممتد از کودک را مشاهده کردید حتما با پزشک های حاذق این حوزه در میان بگذارید.

تشخیص بیش فعالی در کودکان نوپا زیر ۱ سال

هیچ مسیر مشخصی برای تشخیص بیش فعالی کودکان زیر ۳ سال وجود ندارد.

بهترین زمان تشخیص بیش فعالی در کودکان ۳ تا ۵ سال است آیا خواندن ادامه این مقاله برای شما بی فایده است؟ قطعا خیر

روش های مشخص دیگری وجود دارد که احتمال بیش فعالی نوزاد یا کودک نوپا را می توان از روی آن ها حدس زد.

برخی فاکتورهای افزایش احتمال بیش فعالی کودکان در این قسمت آورده شده است:

• آیا در اقوام نزدیک، کودک فرد بیش فعالی وجود دارد؟
• استفاده از الکل و مواد مخدر در دوران بارداری مادر یکی از مهم ترین عوامل اختلالات در کودکان است.
• استعمال دخانیات در دوران بارداری را نیز می توان به لیست فعالیت های مربوطه اضافه کرد.
• اگر مادر در دوران بارداری در معرض سموم باشد باز احتمال بیش فعالی کودک افزایش می یابد.
• بارداری زودهنگام یا وزن کم کودک در دوران بارداری می تواند یکی دیگر از این دلایل بیش فعالی نوزاد باشد.
• آسیب دیدگی یا مشکلات سیستم عصبی مرکزی مادر می تواند به کودک نیز منتقل شود و در سیستم رشد او تاثیر بگذارد.
• مشکلات رفتاری مادر یا پدر در دوران بارداری کودک می تواند استرس فراوانی را به کودک منتقل کند.

پزشکان چطور کودکان بیش فعال را تشخیص می دهند

به منظور تشخیص بیش فعالی کودکان، پزشکان می توانند

• از کودک آزمایش های مشخصی بگیرند.
• به تاریخچه پزشکی خانواده نگاهی بیندازند.
• به مطالعه و پرسش و جو درباره کارنامه درسی و اخلاقی کودک در مدرسه بپردازند.
• پرسش نامه هایی در اختیار مادر، پدر، برادر و خواهر، پرستار قرار دهند.
• به مقایسه علائم و نشانه های رفتاری کودک با حالت کودکان ADHD بپردازند.

برای تشخیص بیش فعال در کودکان بیش از ۳ سال، متخصصین به شواهد بالا بسنده نمی کنند، آن ها به بررسی علائم دیگر شخصیتی مثل موارد زیر می پردازند

• عدم توجه کافی کودک در زمان اجرای کارها
• در نگه داشتن تمرکز روی یک مسئله ثابت دچار مشکل هستند
• در زمان صحبت کردن با او، اصلا به گوینده توجهی نمی کند
• از هیچ دستور العملی اطاعت نمی کنند
• در مرتب سازی کارها هیچ اهتمامی ندارند و بسیار ضعیف عمل می کنند
• اکثر مواقع وسائلشون رو گم می کنند یا نکاتی را فراموش می کنند
• بی قرار و در حرکتند و همیشه از همراهشان می خواهند که محیط را ترک کنند
• بصورت کاملا خطرناک و فکر نشده ای پر جنب و جوش هستند و به سمت خطر می روند
• بسیار طولانی و بی هدف صحبت می کنند
• به هیچ عنوان در انجام کارها نمی توانند ساکت باشند و سکوت کنند
• نمی توانند برای رسیدن نوبتشان صبر کنند مثلا در کلاس درس برای جواب دادن به سوالات معلم

تشخیص بیش فعالی کودکان زیر ۳ سال

تشخیص بیش فعالی در کودکان زیر ۳ سال بسیار کار حساسی است به دلیل اینکه کودکان زیر ۳ سال همپوشانی های فراوانی با بحث بیش فعالی دارند.

کودکان پر انرژی زیر ۳ سال در شناخت جهان اطراف هیجان زده هستند، بخاطر همین شاید تمرکز خود را به یک پدیده جدید و خاص اختصاص دهند و از پدیده های دیگر سلب توجه کنند.

از طرف دیگر کودک زیر ۳ سال در حال رشد و نمو است (مثلا در گفتار و حرکت خود) که این خود باعث سوء تفاهم در تشخیص بیش فعالی در این کودکان می شود.

برخی از مشکلات پزشکی که علائم مشابهی با بیش فعالی دارند

• ضربه مغزی
• مشکل در یادگیری زبان
• اختلالات حسی، مثل افسردگی و هیجان زدگی
• سایر اختلالات روانپزشکی سا عصبی
• تشنج در کودکی
• مشکلات خواب
• مشکلات تیروئید
• مشکلات بینایی یا شنوایی

کودکان پیش دبستانی علائم واضح تری از بیش فعالی را در خود نشان می دهند که با مشاهده این علائم سریعا باید به یک ارزیاب مراجعه کرد، این متخصص می تواند آسیب شناس گفتاری، پزشک متخصص اطفال، روانشناس یا روانپزشک متخصص کودک باشد.

مشکلات تمرکز و توجه در کودکان بیش فعال 

مولفه های اساسی ای وجود دارد که نشان می دهند کودک در انجام روزمرگی خود مشکلات عدم توجه و تمرکز دارد، کلیک اصلی تشخیص ADHD در کودکان دبستانی شامل موارد زیر می شود.

• عدم توانایی در تمرکز روی یک مسئله واحد 
• بی حوصلگی در تمام یک کار
• مشکلات شنیداری به دلیل عدم تمرکز ممتد
• مشکل در دنبال کردن یک دستور العمل و پردازش اطلاعات به دست آمده

اما واقعا این نکات در کودکان زیر ۳ سال کاملا عادی است.

بی قراری و جنب و جوش در کودکان بیش فعال

در گذشته به (ِADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder یا اختلال اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADD (Attention Deficit Disorder یا اختلال کمبود توجه می گفتند. در حال حاضر بصورت جهانی به اثبات رسیده است که یکی از علائم مهم این اختلال، رفتارهای بیش فعال گونه و تکانشی است این رفتارها بیشتر در کودکان پیش دبستانی تشخیص داده می شود.

برخی از علائم بی قراری و بیش فعالی کودکان زیر ۳ سال که نشان دهنده ADHD در آن ها است، شامل موارد زیر می شود:

• بیش از حد بی قرار هستند و اصطلاحا در پوست خودشون نمی گنجند
• عدم توانایی در انجام فعالیت های که نیازمند نشستن هستند مثل غذا خوردن، پازل درست کردن، کتاب خواندن
• توانایی بی نظیر آن ها در تولید صدا در هنگام انجام فعالیت ها
• عروسک ها در بازی برای آن ها جذابیت های کوتاه مدت دارند و در حین یک بازی چند ساعته بارها اسباب بازی های خودشان را تغییر می هند

کودکان دارای اختلالات تکانشی

یکی دیگر از علائم بیش فعالی رفتارهای تکانشی در کودکان است این رفتارها شامل موارد زیر می شود:

• این کودکان به هیچ عنوان در قبال دیگران آدم صبوری نیستند
• تحمل انتظار برای رسیدن نوبت شان را ندارند
• تحمل ندارند صحبت دیگران قطع شود و صحبت دیگران را هر زمانی که بخواهند قطع می کنند
• در برخی موارد کاملا حرف های غیر مرتبط می زنند
• در کنترل احساساتشان بی اختیار هستند
• این کودکان همیشه در معرض انفجار احساسی و واکنشی هستند.
• کودکان بیش فعال بدون اجازه وارد بازی بچه های دیگر می شوند و از وسایل بازی آن ها نیز استفاده می کنند.

دوباره تکرار می کنیم که این رفتارها برای کودکان نوپا و زیر ۳ سال کاملا می توانند رفتارهای عادی ای باشند، اما اگر شاهد این علائم بصورت کاملا فاحش بودید به پزشکان مربوطه مراجعه نمائید.

علائم و نشانه های بیشتر بیش فعالی در کودکان

موسسه Kennedy Krieger علائم هشداردهنده بیشتری از بیش فعالی در کودکان ۳ تا ۴ سال اعلام کرده اند. این موسسه اعتقاد دارد کودکان بیش فعال در گروه سنی ۳ تا ۴ سال، بسیار سریع حرکت می کنند و به انجام هیچ دستورالعملی تن نمی دهند.

برخی از علائم اعلام شده توسط این موسسه را نیز می توانید در این قسمت مطالعه کنید:

• بازی های ساده را خیلی جدی می گیرند
• در بازی بسیار خشن عمل می کنند
• به نسبت گروه سنی خود رفتارهای جسورانه و حتی گستاخانه ای دارند
• بخاطر بی تفاوتی به خود و دیگران آسیب نمی زنند
• این کودکان در سن بین ۳ تا ۴ سال نمی توانند لی لی بازی کنند

نکته نهایی درباره بیش فعالی کودکان نوپا

حقیقتا این احتمال وجود دارد که کودکان نوپا با کودکانی که ADHD دارند اشتباه گرفته شوند، چون علائم زیر، در کودکان ۳ ساله و کمتر که در حال رشد و کشف جهان هستند هم دیده می شود:

• عدم تمرکز لازم روی فعالیت ها
• انرژی مازاد
• حرکت های تکانشی و هیجانی

تشخیص بیش فعالی در کودکان

قدم اول کسب اطلاعات بیشتر از تعریف بیش فعالی در کودکان است و پس از آن بررسی علایم بیش فعالی در کودکان و در نهایت اینکه بررسی کنیم تفاوت ناتوانی یادگیری، اختلال پردازش حسی و بیش فعالی چه هستند.

بهرحال برای تکمیل اطلاعات شما عزیزان، در این قسمت به توضیح مختصری درباره روش های تشخیص بیش فعالی بسنده می کنیم.

حقیقتا تشخیص بیش فعالی با فعالیت بیش از حد کودکان و یا یک آزمایش خاص امکان پذیر نیست.

کودک بایستی در حدود ۶ ماه مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوانیم درباره بیش فعال بودن یا نبودن کودک نظر بدهیم.

در قسمت عمده ای از موارد، اختلال های حسی در کودکان، اثرات مشابهی با بیش فعالی دارند که حتی پزشکان و روانشناسان متخصص نیز در تشخیص آنها تردید دارند.

در نتیجه هیچ گاه به کودک خود برچسب بیش فعالی نزنید و بدانید برای تائید اینکه کودکی بیش فعال است یا خیر همجواری چند ماهه با کودک مورد نیاز است.

این علائم در کودکان عموما قبل از هفت سالگی خود را نشان می دهد اما در دوران مدرسه، این علائم نمود بیشتری دارد، بصورتی که با گروه همسالان خود به هیچ عنوان کنار نمی آیند.

در کنار والدینی مشابه شما عزیزان که این مطلب را مطالعه می کنید، والدینی هستند که با بی اعتنایی کامل به هشدارهای اطرافیان و معلمان کودک خود، مشکلات را نادیده گرفته و از درمان اختلال در کودکان خود طفره می روند یا والدینی که درمان های دارویی را به درمان های بدون دارو ترجیح می دهند.

در همه موارد اگر کودکان بیش فعال در زمان مناسب درمان نشوند در امور آموزشی و فعالیت های اجتماعی خود به درستی مانند یک کودک سالم عمل نمی کنند.

دلایل بیش فعالی در کودکان

بیش فعالی ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که در این قسمت به ترتیب این عوامل را ذکر می کنیم:

عوامل ژنتیکی در بیش فعالی

کودکان بیش فعال اصولا در بخش توجه و تمرکز مغز دچار نقص جزئی هستند. البته هرچه خویشاوندان نزدیک دچار بیش فعالی باشند، احتمال بیش فعالی در کودکان نسل بعدی هم افزایش می یابد.

عوامل محیطی در بیش فعالی

یکی از عوامل مهم در بیش فعالی محیط زندگی است. سیگار کشیدن، مصرف الکل، محیط های شلوغ و پر سروصدا، آلودگی های محیطی مانند هوا، آب، غذا، سرب حاصل از دود اتومبیل ها، افزودنی های کارخانه ای، شیرین کننده های مصنوعی، رنگ های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فساد غذاها، مصرف غذاهای گرم مزاج بیش از حد و ... همگی از عوامل محیطی تاثیر گذار بر روی بیش فعالی کودکان هستند.

آیا درمان بیش فعالی در کودکان وجود دارد؟

درمان سریع برای ADHD یا بیش فعال در کودکان وجود ندارد، علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان قابل شناسایی، بررسی و کنترل هستند اما واقعا چه روشی بهترین روش برای درکان بیش فعالی در کودکان است.

اولین نکته مهم در درمان بیش فعالی همراهی والدین با کودک بیش فعال است. هر روش درمانی که شما مد نظر داشته باشید بدون همکاری والدین کودک حقیقتا بی تاثیر است. تصور کنید تحقیر و تنبیه با یک کودک سالم چه می تواند بکند اما در مواجهه با کودک بیش فعال که بیمار نیست و فقط دارای اختلال در مغز خود است چه بیشتر می تواند باعث بی تاثیر بودن درمان و بازگشت کودک حتی در مسیر مخالف باشد.

تمام مقالات نوشته شده تا بدینجا بر تاثیر بی نظیر خانواده ها بر درمان بیش فعالی در کودکان تمرکز دارد. خانواده های کودکان بیش فعال نباید از تاثیر بسزای خود چشم پوشی کنند و درمان را در دارو، بازی درمانی، قصه درمانی و ... خلاصه کنند.

خانواده ها مکمل بحث درمان و محیط زندگی خارج از خانه کودک (مدرسه، کلاس های آموزش و ...) در کودکان بیش فعال هستند.

پس قبل از همه چیز خانواده ها باید برنامه تربیتی ویژه ای متناسب با نیازهای فرزند بیش فعال خود طرح ریزی کنند.

تنبیه بدنی، کلامی، دریغ محبت از کودک، دریغ توجه از کودک و ... همگی رفتارهای خشونت آمیز علیه تمام کودک هستند.

درمان بیش فعالی با رژیم غذایی

پس از تاثیر خانواده بر کنترل کودک بیش فعال، می توان از تاثیر رژیم غذایی بر آنها صحبت کرد. زیاده روی در خوردن شکر (کیک، شیرینی، شکلات، بیسکوئیت، نوشابه های شیرین و ...)، فست فود (غذاهای با روغن سرخ شده، پنیز پیتزا، گوشت های فراوری شده و ... ) همگی از محرک های غذایی در کودکان بیش فعال هستند.

تحقیقات علمی ای برای اثبات، تاثیر خوراک بر بیش فعالی کودکان تدارک دیده شده است اما هیچ کدام نتیجه قطعی و عملی خاصی نداشته اند زیرا شخصیت کودک، عوامل ژنتیکی و محیطی، باعث پدید آمدن اشکال مختلفی از بیش فعال در کودکان هستند که به همین ترتیب روش درمان در آنها هم نمی تواند یکسان باشد.

پس هر تحقیق علمی می تواند نتایج مختلفی داشته باشد. اما رژیم های درمانی کم کالری و مغزی می تواند بیشتری کمک را به کنترل کودکان بیش فعال انجام دهد.

در بحث تغذیه طبیعی، خوردن یا نخوردن یک ماده غذایی خاص می تواند تاثیری متفاوتی در کودکان نسبت به هم داشته باشد پس نسخه واحدی در این باره نمی تواند صادر گرد در مجموع سعی کنید از گیاهان و میوه های کم کالری و مغزی بیشتر استفاده کنید.

در مجموع هرآنچه برای مغز انسان مفید است برای بیش فعالی نیز می تواند مفیدتر واقع شود.

رژیم غذایی با پروتئین مناسب

پروتئین های گیاهی و حیوانی می توانند منبع مناسبی غذای کودکان بیش فعال باشند. لبنیات (دوغ، ماست، شیر، پنیر و ... )، حبوبات (عدس، لوبیا، نخود و ... )، تخم مرغ، گوشت مرغ، گاو و گوسفند، آجیل و بسیاری مواد دیگر مغذی می تواند منبع خوبی از پروتئین باشد.

سعی کنید در وعده صبحانه، تنقلات داخل مدرسه، ناهار و شام کودک مقدار مناسبی از این مواد مغذی فراهم آورید که باعث بهبود روند کنترل کودک در روش های درمان دارویی یا بدون دارو خواهد بود.

مصرف کمتر کربوهیدرات پیچیده و ساده

کربوهیدرات های پیچیده مانند کرفس، هویج، خیار، نارنگی، پرتقال، سیب، انگور، موز، کیوی، گریپ فروت و ... منابع بی نظیر مغذی برای کودکان هستند که حتی خوردن آن ها در عصر می تواند به خواب مناسب کودک که یکی از مشکلات اساسی بیش فعالی هستند کمک کند.

از طرف دیگر استفاده از کربوهیدرات های ساده مانند موادی که با آرد سفید بدون سبوس درست می شوند، برخی شربت های پر شکر، عسل های نامناسب، شکرهای بی کیفیت، آب نبات همگی باعث تغییر روند بیش فعالی در کودکان می شود.

اسیدهای چرب امگا ۳ بیشتر

برای پیدا کردن مواد غذایی ای که دارای امگا ۳ بوده باشد و همزمان در محیط مناسبی هم پرورش پیدا کرده باشد توجه ویژه داشته باشید. زیرا غذاهای دریایی در برخی موارد دچار آلودگی های محیطی می شوند. تن ماهی، قزل آلا، ماهی سفید همگی منابع مناسبی از امگا ۳ را در خود دارند.

از طرف دیگر گردو، آجیل، روغن زیتون نیز منبع بی بدیل امگا ۳ هستند.شما حتی می توانید از مکمل های اسید چرب امگا ۳ نیز بهره ببرید.

مکمل های غذایی مناسب در کودکان بیش فعال

به پیشنهاد برخی از کارشناسان کودکان بیش فعال بایستی روزانه تمام موارد غذایی مورد نیاز بدن خود را دریافت کنند. قسمت عمده ای از این مواد غذایی، ویتامین ها از طریق رژیم غذایی روزانه تامین می شود اما قسمت دیگری از آنها را می توانید از مکمل های غذایی زیر نظر پزشک تهیه فرمائید.

مولتی ویتامین ها مواد مغذی برای بدن هستند اما مصرف بی رویه آن ها می تواند باعث بر هم ریختن دوز آن ها و سمی شدن بدن باشد. به دلایل فراوان هیچ گاه مشورت با پزشک درباره تغذیه کودک خود را از دست ندهید.

حذف رژیم های غذایی نامناسب در کودکان بیش فعالی

غذاهایی که روند کنترل کودک بیش فعال را بدتر می کنند بایستی حذف شوند. ایده حذف یا اضافه کردن همه چیز به رژیم غذایی کاملا شهودی است. تاثیر هر ماده غذایی در هر بازه زمانی بر کودک بایستی بررسی شود. مثلا برخی رنگ هیا خوراکی و نگهدارنده ها تاثیرات بیشتری بر کودکان بیش فعال دارند در صورتی که بر کودک دیگری میتواند تاثیر نداشته باشد. 

اما براساس تحقیقات انجام شده اکیدا توصیه شده است که مداد نگهدارنده و رنگ های طبیعی از رژیم غذایی همه افراد کم کم حذف شوند چه برسد به کودکان بیش فعال. 

پرهیز از افزودنی های مواد غذایی در دوران بارداری و پس از آن یکی از روش های بیش فعالی در کودکان است.

کافئین

کافئین باعث افزایش توان حرکتی در کودکان می شود، کافئین در قهوه، شکلات و کیک ها وجود دارد.

نکات مهم به خانواده های کودکان بیش فعالی

اول از همه مراقب خود باشید

خوب بخوابید، غذاهای مقوی مصرف کنید. خواب به موقع داشته باشید. بر استرس های خود غلبه کنید. برخی روش های درمانی تا چند جلسه اول تاثیر خود را نشان نمی دهند صبور تر باشید.

هر درمانی بر روی کودکان بیش فعال معصوم، با همراهی خانواده های آن ها بی تاثیر یا برگشت پذیر خواهد بود. نقطه عطف درمان بیش فعالی در کودکان خانواده ها هستند.

اعتماد به نفس، تشویق، صبوری، عشق، توجه، ادامه درمان در منزل، همگی وجوه اسرار آمیز آغوش گرم خانواده ها هستند.

مادرها و پدرها عزیز بدانید که هیچ اختلالی بدون حضور گرم شما در کودکتان درمان نمی شود.

برنامه ریزی، برنامه ریزی و برنامه ریزی

برنامه ای همه جانبه اما قابل پیاده سازی برای کودک خانواده خود تدارک ببینید و از آن دور نشوید. کودکان بیش فعال دیرتر از کودکان دیگر برنامه پذیر می شوند بخاطر همین برنامه های ساده نیز نیاز به تکرار فراوان دارند تا کودک بتواند به آن ها عادت کند.

در قسمت بعدی نیز درباره درخت تصمیم صحبت می کنیم. برای کودک خود درخت تصمیمی رسم کرده و اگر فعالیتی انجام داد به او عاقبت کاری که کرده است را نشان دهید.

از ابهام دوری کنید و وضوح داشته باشید

کودک باید بداند عاقبت هرکدام از فعالیت های خود چیست، بخاطر همین بصورت واضح با او صحبت کنید و "اگر و آنگاه" های زندگی او را بهش آموزش دهید. به مرور زمان اون باید بداند بابت یک فعالیتش تنبیه می شود تا جایزه می گیرد.

تشویق به فعالیت های بدنی و خواب مناسب

هرآنچیزی که بتواند به تقویت مغز کودک بیانجامد می تواند به کنترل بهتری در کودکان بیش فعال بیانجامد. فعالیت های بدنی و خواب مناسب به همراه تغذیه دقیق می تواند به کودک بیش فعال کمک بی نظیری بکند.

تشویق به تغذیه مناسب

تغذیه مناسب تاثیر مستقیمی بر مغز کودکان دارد پس می تواند در کنترل بیش فعالی به خانواده ها کمک کند.

اما از طرف دیگر برخی خوراکی ها مانند طعم دهنده های غیر طبیعی، رنگ های مصنوعی، نگه دارنده های کنسروها همگی مواد غذایی اکیدا ممنون هستند.

نکات مهم درباره کودکان بیش فعال در مدرسه

در این قسمت با ذکر چند نکته درباره کودکان بیش فعال در مدرسه، از وب سایت کودکان بیش فعال کانادا اطلاعات دقیق تری از روش تعامل با این کودکان در مدرسه به شما عزیزان بگوئیم اما مسئله مهم و اساسی این است که به هیچ عنوان این نوشته ها را سرلوحه تصمیم گیری خود در زندگی قرار ندهید.

حواس پرتی

بهتر است که صندلی کودک را از درها و پنجره ها فاصله بدهید. فعالیت های متناوب نشستنی که به کودک امکان حرکت های آزادانه اما کنترل شده را نیز بدهد. تقسیم وظایف بزرگ را به کوچکتر یکی از اساسی ترین قسمت های کار معلمین در مدرسه است. فعالیت های کوچکی که با وقفه های مکرر خللی در آن ها اتفاق نیفتد.

منقطع کردن صحبت معلم و دوستان

از قبل با کودک واژه ها و عمل هایی را هماهنگ کنید، زمانی که کودک باعث وقفه در صحبت کسی شد با استفاده از مولفه های از قبل تعیین شده او را آگاه سازید، کودک را بخاطر قطع نکردن صحبت دیگران تشویق کنید.

حرکت های تکانشی

یک مسیر رفتاری درست (مانند درخت تصمیم) برنامه ریزی شده روی دیوار اتاق کودک بچسبانید، با هر رفتار کودک عواقب کار او را از روی مسیر رفتاری مربوطه نمایش دهید.

بی قراری و بیش فعالی

سعی کنید راه های خلاقانه ای پیدا کنید تا به کودک اجازه دهید در راه های مناسب و زمان های مناسب بتواند آزادانه تر حرکت کند. با روش هایی مانند توپ استرس، تمرینات قبل و بعد از مدرسه و تشویق آن ها به انجام این کارها و از فرزندتان بخواهید که در کلاس درس به نکات معلم گوش فرا دهند.

مسیر مستقیم تعامل با کودک

کارهای بزرگ را خرد کنید. از کودک بخواهید فعالیت ها را مرحله به مرحله انجام دهد، بازگردد و نتیجه تا بدینجای کارش را مشاهده کند و در نظر بگیرد حرکت بعدی چیست. اگر کودک از مسیر مناسب خارج شد با اطلاع کوچکی او را در مسیر قرار دهید.

یادگیری با لذت

سعی کنید در کلاس درس از حرکات فیزیکی استفاده کنید. سعی کنید نکات خشک و بی روح را به نکات جذاب تبدیل کنید. از شعرها برای به حافظه سپردن فعالیت ها استفاده کنید و در نهایت در فضای آموزشی غیر مستقیم با کودکان بیش فعال همکاری کنید.

درمان بدون دارو کودکان بیش فعال در موسسه فرزندان برتر

موسسه فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه در زمینه درمان بیش فعالی و اختلالات حسی کودکان بدون دارو و بدون بازگشت محتویاتی ارزشمند در حوزه بیش فعالی در کودکان برای وب سایت رادیو کودک تهیه کرده اند. پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر این چند محتوای ارزشمند را مطالعه کنید تا با اطلاعات بیشتری در مسیر درمان کودک خود قدم بردارید.

تعریف، علائم، علت و درمان بیش فعالی در کودکان | تفاوت ناتوانی یادگیری، اختلال پردازش حسی و بیش فعالی | مدت زمان درمان بیش فعالی در کودکان | علائم بیش فعالی در کودکان

منابع: سایت کودکان بیش فعال کانادا